Wpatrzona w ukrzyżowanego. Matka Teresa Marchocka – wydanie II

Marianna Marchocka, bardziej znana pod zakonnym imieniem Teresy od Jezusa, jest jedyną kobietą, której imię znalazło się w Słowniku polskich teologów katolickich od przyjęcia chrztu do XIX wieku (t. 3, 1982). Stało się to za przyczyną napisanej przez nią autobiografii, która jest pierwszą polską autobiografią mistyczną i równocześnie pierwszą w języku polskim autobiografią napisaną przez kobietę.
Pierwszą biografię matki Teresy napisał już w roku 1654 jej spowiednik o. Ignacy od św. Jana Ewangelisty. Podstawowym źródłem, na którym oparł się o. Ignacy, była wspomniana autobiografia matki Teresy. Autor korzystał z zawartych w niej informacji, streszczał opisy przeżyć mistycznych lub też cytował całe fragmenty tekstu, uważając, że w ten sposób najlepiej odda myśl matki Teresy. Ostatnie miesiące życia Matki oraz jej cnoty o. Ignacy przedstawił w oparciu o relacje współsióstr zakonnych, zwłaszcza karmelitanek warszawskich. Z relacji sióstr korzystał również opisując przebieg ucieczki karmelitanek ze Lwowa do Krakowa w 1648 roku, wyjazd na fundację do Warszawy oraz kontakty klasztoru warszawskiego z dworem królewskim.
Z życiorysu o. Ignacego – zachowały się cztery odpisy – korzystali wszyscy późniejsi autorzy. Po raz pierwszy opublikował go ze skrótami i bez podziału na rozdziały o. Onufry Osmielski w dziele Konterfekt życia przykładnego z Ozdoby Karmelu zakonnego kopiowany… (Kraków 1747). W 1752 roku, na prośbę karmelitanek warszawskich, Żywot y wysokie cnoty W. Matki Teresy od Pana Jezusa Marchockiey klasztorów Karmelitanek Bosych we Lwowie y Warszawie fundatorki wydał ks. Józef Augustynowicz. Przed drukiem tekst został przeredagowany. Zachowując wierność wobec oryginału, wydawca skrócił lub streścił niektóre cytaty z autobiografii, dokonał korekt języka oraz dodał opisy łask otrzymanych za przyczyną matki Teresy po roku 1654. Następne wydania życiorysu o. Ignacego miały miejsce dopiero w XX wieku: 1901, 1905 (po francusku) i 1931.
Przed drugą wojną światową postacią matki Teresy Marchockiej zainteresował się profesor Karol Górski. Najważniejszą jego zasługą było niewątpliwie krytyczne wydanie autobiografii (1939; reprint: Poznań 2009). W formie dodatku dołączył do niej „Zapiski M. Teresy od Jezusa (Marchockiej)”. Staraniem tegoż autora poszerzone wydanie pism drobnych matki Teresy ukazało się w jego dziele Studia i materiały z dziejów duchowości (Warszawa 1980). Karol Górski zajął się również doktryną mistyczną matki Teresy.
Pod koniec ubiegłego wieku Czesław Hernas w piątym wydaniu najbardziej popularnej syntezy historii literatury polskiego baroku zamieścił rozdział poświęcony autobiografii Marchockiej (Warszawa 1998). Autobiografia jako tekst literacki i zapis doświadczenia mistycznego była również przedmiotem badań Antoniego Czyża, Karoliny Targosz, Wojciecha Grupińskiego,
Haliny Popławskiej, Katarzyny Wojsław, Janusza K. Golińskiego, Artura Jocza, ks. Jerzego Misiurka, Katarzyny Kaczor-Scheitler i innych.
Pierwszej systematycznej analizy życia mistycznego matki Teresy Marchockiej w oparciu o autobiografię dokonał o. Jerzy Gogola OCD w pracy doktorskiej Droga mistyczna Teresy od Jezusa (Marchockiej) karmelitanki bosej 1603–1652 (Kraków 1990).
Obecna publikacja jest zmienioną i poprawioną wersją artykułu, który kilka lat temu ukazał się w Karmelitańskich Studiach i Materiałach Historycznych (t. 1, 2006). Ponieważ obecne opracowanie ma charakter popularny, opuszczono w nim przypisy, dodano natomiast fragmenty z pism drobnych matki Teresy Marchockiej.