Edyta Stein. Życie w dokumentach i fotografiach

„Bóg jest prawdą.
Kto szuka prawdy, szuka Boga,
choćby o tym nie wiedział”.
Edyta Stein

„Jako pierwszy cel Edyta Stein wyznaczyła sobie wolność. Przez długi czas była osobą poszukującą. Jej umysł niestrudzenie dociekał prawdy… Z zapałem przemierzała niełatwą drogę filozofii i dlatego została ostatecznie wynagrodzona: zdobyła prawdę. Trafniej można powiedzieć, że została zdobyta przez prawdę. Odkryła bowiem, że prawda ma na imię Jezus Chrystus. […] Święta Teresa Benedykta od Krzyża zrozumiała ostatecznie, że miłość Chrystusa i wolność człowieka są ze sobą splecione, ponieważ między miłością a prawdą istnieje wewnętrzna więź. Święta uczy nas na koniec, że droga miłości do Chrystusa prowadzi przez cierpienie. Kto naprawdę miłuje, nie cofa się przed perspektywą cierpienia…”.

Jan Paweł II
Homilia wygłoszona podczas kanonizacji

Każde życie ludzkie kryje w sobie tajemnicę, znajduje się w ciemności spraw niezgłębionych. Stąd też nie daje się przeniknąć myślą, chociaż badania historyczne i wyjaśnienia psychologiczne są nieodzowne dla każdej biografii. Najłatwiej można przedstawić życie człowieka w obrazach. Taki obraz ukazuje nam Pismo Święte w pierwszej księdze, opowiadając o Jakubie: „We śnie ujrzał drabinę opartą na ziemi, sięgającą swym wierzchołkiem nieba, oraz aniołów Bożych, którzy wchodzili w górę i schodzili na dół. A oto Pan stał na jej szczycie i mówił: «Ja jestem Pan, Bóg Abrahama i Bóg Izaaka… Ja jestem z Tobą i będę cię strzegł, gdziekolwiek się udasz; a potem sprowadzę cię do tego kraju. Bo nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co ci obiecuję»” (Rdz 28, 12–15).
Dla Edyty Stein obraz przedstawiający wstępowanie w górę miał duże znaczenie. Swoje główne dzieło Byt skończony a byt wieczny nazywa „próbą wzniesienia się do sensu bytu”.
Zwróćmy uwagę na jej ostatnią, niedokończoną pracę – studium o św. Janie od Krzyża, doktorze Kościoła wywodzącym się z zakonu karmelitańskiego. Edyta Stein, jakby przeczuwając, co nadejdzie, poświęcała każdą minutę temu świętemu Bratu w zakonie, którego życie i nauka wyrażały się tylko w jednym dążeniu: „wzlocie na górę Karmel”, do celu, gdzie Bóg pozwala spotkać się ze Sobą. Strzeżmy się tu nieporozumienia! Z obrazami szczebli, drabiny, góry mogą kojarzyć pojęcia sprawności, działania, siły woli. I rzeczywiście są one potrzebne, ale nie decydujące. Nawet św. Jana od Krzyża, mistyka i poetę lirycznego, tego trubadura boskiej miłości, to nieporozumienie mogłoby zdegradować niemal do roli zmęczonego ascety.
A Edyta Stein? Często sławiono jej niezwykłą zdolność do bezwarunkowej konsekwencji. Jednak to nie konsekwencja jej logicznego myślenia, nie konsekwencja silnej woli przywiodły ją do doskonałości. Do celu doprowadziła ją konsekwencja jej niewzruszonej miłości. „Nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co obiecałem” – tak powiada Pan (Rdz 28, 15).
Dlatego powróćmy do naszego biblijnego obrazu! Jakub śpi i przeżywa sen. „Gdyż słońce już zaszło” (Rdz 28, 12). Zatem w nocnych ciemnościach widzi posłańca Bożego na szczeblach drabiny. Są to szczeble jego wnętrza, jego rośnięcia i stawania się; tam dzieje się to, co widzi we śnie.
Kierownik duchowy Edyty Stein, przyjaciel przez wiele lat, dr Rafał Walzer, opat z Beuron, sięga po ten sam obraz, kiedy próbuje mówić o Edycie Stein. Odczuwa jej życie wewnętrzne jako nader proste, bardzo głębokie i spokojne. Równocześnie wyobraża sobie jej świat wewnętrzny pełen ruchu, porównuje go do drabiny Jakubowej, po której wędrują w górę i dół jej myśli, poglądy i pomysły, plany i życzenia, posłańcy między Bogiem a nią. I takiemu obrazowi wewnętrznemu odpowiadają wydarzenia zewnętrzne. Bowiem również życie zewnętrzne Edyty Stein przypomina drogę po szczeblach. To ma oznaczać, że zawsze jeden etap jej życia z wielką logiką przechodzi w następny, każdy odcinek drogi wywodzi się z głęboko przemyślanego poprzedniego etapu, aby znowu wydać z siebie następny prowadzący gdzie indziej. W uderzający sposób drogi życiowe Edyty Stein związane są – także geograficznie – z miejscami, w których przebywała i rosła, uczyła się i nauczała, gdzie znajdowała szczęście i cierpienie, a w końcu śmierć.

Maria Amata Neyer OCD urodziła się w 1922 r. w Kolonii. W 1944 roku przerwała studia medyczne i wstąpiła do klasztoru Karmelitanek Bosych w Kolonii. W kolońskim Karmelu zorganizowała i prowadziła Archiwum Edyty Stein, umożliwiając w ten sposób badania naukowe dotyczące duchowego dziedzictwa Świętej. Zgromadzony w książce bogaty archiwalny materiał zdjęciowy pozwala nam na pewnego rodzaju podróż w czasie, aby zobaczyć miejsca oraz ludzi, wśród których żyła św. Teresa Benedykta od Krzyża.