Sprawozdania duchowe

„Sprawozdania duchowe – w oryginale: Las Relaciones – należą do tak zwanych dzieł mniejszych (obras menores) świętej Teresy z Ávili. Nie jest to utwór jednolity, lecz zbiór sześćdziesięciu siedmiu różnej długości zapisków, w których Autorka przekazuje świadectwo własnych przeżyć mistycznych. Obok Księgi życia i Księgi fundacji najwyraźniej uwidacznia się w nim autobiograficzny charakter jej dzieł. W niektórych zbiorowych wydaniach Sprawozdania pojawiają się w drugiej kolejności, po Księdze życia, jako swego rodzaju uzupełnienie głównej autobiografii. Pierwsze trzy relacje mogą stanowić wstęp do Księgi, pozostałe – epilog, odnoszą się bowiem do faktów czy doświadczeń z okresu po ukończeniu pracy nad nią. Pięć pierwszych różni się znacznie od pozostałych – obejmowanych czasem wspólną nazwą Mercedes (Łaski) – krótszych i nawiązujących do konkretnego zdarzenia.
Teksty powstawały w ciągu dwudziestu jeden lat aktywności pisarskiej Teresy. Pierwsze sprawozdanie pochodzi z roku 1560, szóste, chronologicznie ostatnie, z roku 1581.
W powszechnie cytowanym wstępie do pierwszego wydania dzieł Teresy ojciec Ludwik z Leónu, nie szczędząc słów uznania dla „subtelności i jasności” (delicadeza y claridad), z jaką Święta omawia sprawy duchowe, stwierdza: „w sposobie wypowiadania się, we wdzięku i dobrym ułożeniu słów, w nieuładzonej elegancji, która sprawia najwyższą rozkosz, wątpię, czy istnieją w naszym języku księgi równe jej księgom”. Co nie znaczy, by „dobre ułożenie słów” czy jakkolwiek pojmowane piękno prozy stanowiło przedmiot troski Autorki. Jej celem jest wyłącznie ścisłe oddanie przeżywanych doświadczeń i kreowanych pojęć.
Jan od Krzyża i Teresa od Jezusa figurują w dziejach literatury jako klasycy Złotego Wieku. Jeden z historyków literatury ujmuje to tak: „Używają symboli, alegorii, metafor i porównań, mówią o miłości Boga najżarliwszym językiem miłości ludzkiej, stosują najsubtelniejsze sprzeczności. Wnikając w duszę po to, aby pojąć owe doświadczenia, konstruują leksykalne narzędzia analizy psychologicznej; słowa poszerzają swoje wymiary pojęciowe, by ogarnąć przeżywaną nieskończoność”.