Dzieje życia

Guy Gaucher (1930–2014) – francuski karmelita bosy, który przez wiele lat był biskupem pomocniczym w diecezji Bayeux i Lisieux. Od roku 1968 pracował nad krytycznym wydaniem wszystkich pism Teresy z Lisieux. Autor książki La Passion de Thérèse (1971), wydanej po polsku pt. Agonia Teresy. Był zaangażowany w sprawę przyznania św. Teresie tytułu doktora Kościoła. Odwiedził Polskę kilkakrotnie, m.in. podczas peregrynacji relikwii św. Teresy w roku 2005. Guy Gaucher z ogromną pasją badał życie normandzkiej karmelitanki, która wbrew wszelkim przeszkodom, z zuchwałą odwagą ośmieliła się uwierzyć w miłosierną Miłość Ojca, „w tę najbardziej podstawową rzeczywistość Ewangelii”, jak mówił w Lisieux św. Jan Paweł II.

***

Mogę się karmić jedynie prawdą.

Nie znasz mnie takiej, jaką naprawdę jestem – pisała na kilka miesięcy przed śmiercią siostra Teresa od Dzie­ciątka Jezus do seminarzysty Bellière’a, swego duchowego brata. Ten przyjacielski wyrzut jest z pewnością również uzasadniony w przypadku wielu nam współczesnych. Piel­grzymom, tu­ry­stom z Lisieux czy jedynie czytelnikom Dziejów duszy wy­daje się, że znają „Małą Świętą”: jest taka prosta! Prostota podtrzymująca dwuznaczność.
W swych Rękopisach autobiograficznych (pierwot­nie stanowiących część Dziejów duszy), w dwóch małych ze­szytach szkolnych da­jących w su­mie 120 kartek, siostra Te­resa nie opo­wiadała o swoim życiu. Przełożonej, matce Agnieszce od Jezusa (swej siostrze Paulinie), jasno okre­śliła swój plan: Poleciłaś mi pisać swo­bodnie to, co mi się na myśl nasunie; co napi­szę, nie będzie – ściśle mówiąc – moim życiorysem; będą to moje myśli o łaskach, których dobry Bóg raczył mi udzielić.
Zeszyty te, napisane przez posłuszeństwo, zawierają więc liczne luki. Teresa mówi na przykład, że znacznie skróciła historię swego życia zakonnego. Pisząc o okresie nowicjatu, zauważa: Wszystko to, o czym właśnie napi­sa­łam w kilku sło­wach, wyma­gałoby wielu stron szczegółów, lecz strony te nigdy nie będą czy­tane na ziemi. Nam jed­nak przedstawia się to nieco inaczej. Młoda karmelitanka nie mogła wówczas przypuścić, że niektóre z tych szcze­gó­łów zostaną pewnego dnia opublikowane w jej Listach czy w materiałach z obydwu Pro­cesów kanonizacyjnych. Po­dob­nie jak nie mogła przypuścić – ona, żyjąca w ukryciu i pragnąca pozostać nieznaną – że pewnego dnia, dzięki fotografiom zrobionym za klauzurą przez jej siostrę Ce­li­nę, miliony osób zobaczą jej odsłoniętą twarz. Oprócz dwóch zeszytów, Teresa Martin pozostawiła listy, poezje, scenki grane na rekreacjach, modlitwy, prze­różne no­tatki. Wszystkie te teksty ubogacają i dopeł­nia­ją dzieje jej duszy. Ukazuje się w nich ona w sposób równie pełny, jak w swych wspomnieniach. Napisanie dziś „właściwej” historii jej życia wymaga naj­pierw umieszczenia wszystkich tych autentycznych tek­stów w porządku chronologicznym, objaśnienia jed­nych przez dru­gie i porównania ich z licznymi świa­dec­twami jej współ­czes­nych: korespondencją, ostatnimi rozmo­wa­mi, osobistymi zapiskami, zeznaniami z pro­ce­sów, nie pomi­jając ani archiwów Karmelu, ani współczes­nych.
Trzeba było co najmniej 85 lat, by wszystkie pis­ma Teresy zostały opublikowane. Ta ogromna praca roz­po­częta została w 1956 r. przez o. Franciszka od Najśw. Maryi Pan­ny, karmelitę. Autentyczne zeszyty Rękopi­sów autobiogra­ficznych powielone zostały wydane jako fak­sy­mile. Listy, Poezje, Ostatnie roz­mowy i materiały z obydwu Procesów publikowane były od 1971 r. Ta masa dokumentów wymagała więc nowej i krót­kiej biografii przeznaczonej do użytku szerokiej publicz­ności, któ­ra nie zna jeszcze Teresy Martin „takiej, jaką była naprawdę”. Niewielu świętych było za życia równie nierozumianych, jak ona. Po śmierci była czasami rozu­mia­na jesz­cze mniej, pada­jąc ofiarą nadmiaru senty­men­tal­nej pobożności zniekształcającej jej obraz, oraz [specyfiki] języka [francuskiego] z końca XIX wieku, pozostającego pod wpływem re­li­gijności epoki. Przeszkoda do prze­zwy­cię­żenia.
Przedstawione tu Dzieje życia opierają się wyłącznie i bar­dzo dokładnie na autentycznych dokumentach. Nic tutaj nie jest zbeletryzowane. Te strony chcą być jedynie wierne Te­re­sie, która mówiła, umierając: Lubię jedynie pros­totę, wstrętne mi jest to, co się jej sprzeciwia. Była przeciwna życiorysom świętych pisanych w jej cza­sach: Nie powinno się mówić rzeczy nieprawdo­po­dob­nych czy tego, czego się nie wie. Muszę widzieć ich praw­dzi­we życie, nie życie wymyślone.
Pozwólmy więc mówić Teresie. Mamy nadzieję, że czytelnik, korzystając z tej pozba­wio­nej ozdób historii, dotrze do prawdy owej tajemniczej dziew­czyny, zmarłej na gruźlicę w wieku 24 lat. 30 września 1897 r. nikt nie miał nic szczególnego do powiedzenia o tej karmelitance tak podobnej do innych, ży­jącej w ukryciu w jednym z nieznanych prowincjo­nalnych klasztorów. A już w 1899 r. jej ciotka Guérin mówiła swym siostrzenicom, siostrom zmarłej, że jej ro­dzina „z powodu Teresy” zmuszona będzie chyba opuścić Lisieux. Życie sta­wało się nie do wytrzymania! Nie ma­jąc dostępu do sióstr Martin, chronionych przez klasz­torne kraty, tłumy chciały zobaczyć się i rozmawiać z państwem Guérin. Trzeba było pilnować grobu „małej siostry Tere­sy”: pielgrzymi przyby­wający z Francji i z innych kra­jów wyrywali kwiaty, zabie­rali ziemię z cmentarza, czy­niąc ze wszystkiego relikwie… Od 1898 r. Dzieje duszy wstrząs­nę­ły milionami mężczyzn i kobiet wszystkich języ­ków, ras, ludów i narodów.
Dlaczego? Dlaczego w tak krótkim czasie życie tak pros­te, tak ukryte rozpętało „huragan chwały” (Pius XI) nad rodziną Martin o tak pospolitym nazwisku, nad ma­łym spo­kojnym miasteczkiem departamentu Calvados?

Kto mądry, niech to zachowa,
niech rozważa dzieła łaski Pana.

(Psalm 107)