Modlić się z Edytą Stein

„Nigdy nie widziałam nikogo modlącego się tak jak Edyta”. W stwierdzeniu tym nie byłoby nic zaskakująco, gdybyśmy nie zaznaczyli, że są to słowa Augusty Stein, wierzącej Żydówki i matki Edyty Stein. Augusta, przy całym bólu i niezrozumieniu, z jakim przyjęła przejście córki na katolicyzm, widziała, że jej najmłodsza córka, ta, która „zdradziła wiarę ojców”, przeżywa swoją religijność w sposób autentyczny i głęboki. Edyta nawet jako członek Kościoła katolickiego towarzyszyła matce w synagodze, uczestnicząc we wspólnej modlitwie.
Jeśli mamy zgłębić styl modlitwy Edyty Stein, by móc uczyć się od niej „przyjaźni z Jezusem”, powinniśmy poznać, choćby tylko pobieżnie, jej drogę życiową. Kto przyjrzy się życiu owej kobiety – świętej, jednej z patronek Europy – zauważy, że jej poszukiwania naznaczone były pragnieniem odnalezienia prawdy.
Właściwy Edycie Stein sposób rozumienia i przeżywania modlitwy ma charakter głęboko ewangeliczny i chrystologiczny. Nieustannie odsyła do osoby Chrystusa, do Jego modlitwy, jak również do pozostawionych przez Niego wskazówek. Życie i doświadczenie będą stanowiły dwa wyznaczniki modlitwy Edyty Stein.
Edyta – podobnie jak jej mistrzyni, święta Teresa od Jezusa – traktuje modlitwę jako sposób istnienia i życia, najwznioślejsze dzieło, jakiego może dokonać duch ludzki. Dlatego mówiąc o jej modlitwie, nie mówimy o zwykłej praktyce pobożnościowej, lecz o egzystencji ukształtowanej w odniesieniu do Boga bliskiego i obecnego w codzienności człowieka. Jej własne życie stanowi potwierdzenie tego, co święta Teresa pragnęła przekazać swoim mniszkom: „Od bezmyślnej pobożności zachowaj nas, Boże”.
Modlitwa, taka, jaką przeżywają obie te postacie, podążając za wzorem Jezusa, nie jest jedynie aktem kultu czy pobożności; jest drogą przyjaźni z Jezusem, sposobem przeżywania i uświadamiania sobie dziecięctwa Bożego – drogą, na której ujawnia się sam sens życia. Dlatego mówić o modlitwie w przypadku świętej Teresy od Jezusa oraz Edyty Stein, to mówić zarówno o drodze rozwoju i poznania siebie, jak i o niestrudzonym poszukiwaniu prawdy, w otwartości na tajemnicę Boga i tajemnicę człowieka.
Gdy zbliżamy się do Jezusa z Ewangelii, odkrywamy, że to, co nowego wniósł Chrystus do żydowskiego świata religijnego, znajduje głęboki wyraz w Jego relacji z Bogiem, nazywanym Abba, Ojcem. Jego zażyłość z Ojcem wskazuje ostatecznie, co będzie dlań autentyczną modlitwą. Wystarczy wspomnieć trzy zasadnicze zaproszenia formułowane przez Jezusa w Ewangeliach, by uświadomić sobie dynamizm modlitwy u Edyty Stein i dostrzec elementy, które najlepiej tę modlitwę określają: „Ty zaś, gdy chcesz się modlić, wejdź do swej izdebki, zamknij drzwi i módl się do Ojca twego, który jest w ukryciu” (Mt 6, 6); „Modląc się, nie bądźcie gadatliwi […]. Wy zatem tak się módlcie: Ojcze nasz […]” (Mt 7, 9); „Nadchodzi jednak godzina, nawet już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a takich to czcicieli szuka Ojciec” (J 4, 23).
Bez wątpienia – i można by przytoczyć wiele innych fragmentów z Ewangelii związanych z tym tematem – modlitwa, do jakiej zaprasza nas Jezus, ma więcej wspólnego z wewnętrznym aktem nawiązania osobistej relacji z Ojcem niż z jakąkolwiek inną formą zwykłej pobożności.
W tym sensie modlitwa Edyty Stein zachęca nas do powrotu do autentycznych korzeni modlitwy chrześcijańskiej, która nie jest obowiązkiem ani przejawem pobożności, nie jest sprawowaniem kultu czy ofiarą, lecz relacją, więzią miłości. Prawdziwa cześć, jaką winniśmy oddawać Bogu, zakłada bowiem uznanie w Nim Ojca i nawiązanie z Nim synowskiej więzi. Jest to Bóg, który gorąco pragnie w nas zamieszkać: „Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go i przyjdziemy do niego, i mieszkanie u niego uczynimy” (J 14, 23).
Ujęta w tej perspektywie, modlitwa okazuje się zasadniczym kluczem do autentycznego życia chrześcijańskiego, do naśladowania Chrystusa. Jedynie prawdziwe życie modlitewne stwarza przestrzeń spotkania, wypełnienia się Słowa, prawdziwego zjednoczenia człowieka z Bogiem. Dlatego poprzez modlitwę mamy sposobność wzrastać jako ludzie i coraz lepiej poznawać siebie samych oraz Boga. Jest to przestrzeń spotkania i osobistej komunikacji, miejsce odkrywania Boga, który jest Miłością i objawia się zawsze w sposób wyjątkowy i osobisty w najgłębszej sferze duszy każdego człowieka. Na tej drodze odnaleźć możemy autentyczny skarb, ukrytą perłę, centrum nas samych, punkt, w którym wszystko zyskuje prawdziwy sens i prawdziwą wartość. Miejsce zjednoczenia z Bogiem to zarazem miejsce, w którym człowiek osiąga największy stopień wolności.
Zwykle my, ludzie wierzący i praktykujący, krytykowani jesteśmy za niespójność życia, za to, że mimo wielu modlitewnych praktyk nasze życie nie wydaje się zmieniać. Jaka jest tego przyczyna? Czyżby wszystkie praktyki pobożności nic nie znaczyły? Nie były wypełniane szczerze? Czyżby były jedynie formalną praktyką, która nie dotyka serca? A może nasz sposób przeżywania modlitwy nie jest właściwy? Spróbujemy na kartach tej książki znaleźć odpowiedzi na tak postawione pytania.
W rzeczywistości droga modlitwy, choć może się wydawać skomplikowana i trudna, okazuje się niezwykle prosta, jeśli pojmiemy, jaki jest najwłaściwszy sposób praktykowania modlitwy. Nie jest łatwo stanąć wobec prawdy o sobie samym. Jeśli jednak uświadomimy sobie, że nasza więź z Bogiem kształtuje się na miarę naszego istnienia i naszych możliwości, relacja zrodzi się niejako z daru otrzymanego we wcieleniu Słowa: „Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi” (J 1, 12).
Książka ta ani nie stawia sobie celów teoretycznych, ani nie próbuje przedstawić w sposób wyczerpujący koncepcji modlitwy, jaką reprezentuje Edyta Stein. Ambicje autora są o wiele skromniejsze: zbliżyć się do jej świadectwa, do jej modlitwy, tak by rzuciła ona światło na nasz sposób przeżywania osobistej relacji z Bogiem i byśmy przez to otworzyli się na kontemplację Słowa. „Jeżeli trwacie w nauce mojej, jesteście prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli. […] Jeżeli więc Syn was wyzwoli, wówczas będziecie rzeczywiście wolni” (J 8, 31–32. 36).
Odwagi, Czytelniku. Obyś czytając te strony, pozwolił się oświecić w swoim własnym doświadczeniu modlitwy, a otwierając się na obecność Ducha, potrafił przeobrazić swoje życie w drogę modlitwy, to znaczy przyjaźni z Bogiem. Oto największy hołd, jaki dziecko może złożyć Ojcu: uznać Go w Jego miłości i powierzyć się rękom Boga w Trójcy Jedynego, Boga Miłości (odkryć, że już w nich jest!).