Świat Teresy i Jana

Mark O’Keefe OSB, jest benedyktyńskim mnichem i kapłanem z Arcyopactwa św. Meinrada w stanie Indiana w USA. Jest profesorem teologii moralnej w Seminarium i Szkole Teologicznej św. Meinrada, a w latach 1996-2008 był jej rektorem. Posiada doktorat z teologii, ze specjalizacją w teologii moralnej na Katolickim Uniwersytecie Ameryki. Ojciec O’Keefe jest autorem dziewięciu książek z zakresu teologii moralnej, etyki chrześcijańskiej i kapłaństwa, jak również innych licznych opublikowanych prac. Służył również jako kapelan, a od 1987 roku jest konsultantem ds. etyki medycznej w Memorial Hospital w Jasper, w Indianie. Jego zainteresowanie duchowością karmelitańską, szczególnie Doktorami Kościoła, Janem od Krzyża i Teresą od Jezusa, doprowadziło go do odbycia kilkuletnich specjalistycznych studiów z duchowości w Avila, w Hiszpanii.

* * *

Sobór Watykański II (1962–1965) zakończył się ponad pół wieku temu. Jednak łaski i błogosławieństwa płynące z tego historycznego wydarzenia wciąż ubogacają chrześcijaństwo, nawet jeśli pojawiały się i pojawiają rozmaite interpretacje nauczania soborowego. W wypadku zakonów, wpływ nauczania soborowego na studium ich tradycji duchowych był doniosły. I tak zakon karmelitański otrzymał w istotnej mierze łaskę ducha ressourcement – ‘powrotu do źródeł’. Prąd ten, rozwijany przez tak wybitne postaci jak dominikanin Yves Congar czy jezuita Henri de Lubac, nie tylko kształtował prace soboru, ale stał się inspiracją dla ponownego rozkwitu różnorodnych szkół duchowości w Kościele. Szczęśliwie duch ressourcement był obecny już przed soborem w Teresianum (karmelici bosi) oraz Institutum Carmelitanum (karmelici dawnej obserwancji), instytucjach znajdujących się w Rzymie.
Ojciec Mark O’Keefe, mnich z Arcyopactwa św. Meinrada,
opublikował w duchu ressourcement książkę Świat św. Teresy i św. Jana. Kontekst życia. Słowo „kontekst” w tytule książki sygnalizuje, że intencją autora było zbadanie rozmaitych sytuacji mających wpływ na życie i czasy Teresy i Jana, karmelitanki i karmelity uważanych za dwoje najlepiej znanych i najbardziej wpływowych mistyków chrześcijańskich. Nazbyt długo czytelnicy musieli poznawać teksty mistyczne bez wiedzy na temat historycznych, teologicznych i innych kontekstów życia ich twórców. Nazbyt często mistycy
uchodzili za bezcielesne duchy. Jednak w rzeczywistości droga mistyka jest pielgrzymką poprzez codzienne cierpienia i radości właściwe każdemu człowiekowi. Nie zostały im oszczędzone udręki doznawane przez ludzi na całym świecie. Autentyczny mistyk podąża drogą, na której wzrasta w miłości; w miłości, która czyni go podobnym do Boga i kształtuje w nim osobę, jaką zaplanował Stwórca – jednak dokonuje się to bez wyłączania go ze zwyczajnych zmagań, jakie znosi cała ludzkość. Książka Marka O’Keefe przezwycięża pokusę hagiografii, by odmalowywać świętych i mistyków jako nieskazitelnych czy nawet nadludzkich. Tego rodzaju hagiografia nie przysłużyłaby się dzisiejszym chrześcijanom, szukającym realnych wzorców duchowych dróg do Boga.
W zrozumieniu tego, co czyni Ojciec O’Keefe, badając konteksty pism Teresy i Jana, może nam pomóc teolog jezuita Bernard Lonergan, ekspert w dziedzinie metody. Konteksty te są „siedliskiem splecionych z sobą pytań i odpowiedzi”, pozwalającym wydobyć na światło dzienne rzeczywistość, która czyni mistyków bardziej przystępnymi i zrozumiałymi. Nazbyt długo studia nad mistykami pozostawały wyłącznie w rękach ekspertów. O’Keefe zabiera swoich czytelników za kulisy faktów historycznych, dając im dostęp do tła, na którym rozgrywa się historia Teresy i Jana. Tym samym pozwala swoim czytelnikom stać się bardziej kompetentnymi interpretatorami klasycznych tekstów dwojga mistyków karmelitańskich. Eksperci ustalili wiarygodne teksty; tłumacze, jak Ojciec Kieran Kavanaugh, zapewnili nam przystępne przekłady w języku angielskim. Obecnie Ojciec Mark O’Keefe „ubrał w ciało” teksty terezjańskie i sanjuanistyczne, dając swoim czytelnikom możliwość poszerzenia horyzontów, a przez to głębszego przyswojenia sobie mądrości tych dwojga Doktorów Kościoła.
Kwalifikacje Ojca Marka O’Keefe do prowadzenia badań nad kontekstami Teresy i Jana są imponujące. Po uzyskaniu doktoratu z teologii na Katolickim Uniwersytecie Ameryki, posługuje jako rektor Szkoły Teologicznej św. Meinrada. Opublikował pięciotomową serię o kapłaństwie, a także cztery inne książki. Zainteresowania karmelitańskie znalazły wyraz w dwóch publikacjach autorstwa Ojca O’Keefe: Love Awakened by Love: The Liberating Ascent of Saint John of the Cross (2014) oraz The Way of Transformation: Saint Teresa of Ávila and the Foundation and Fruit of (2016). Obie książki zostały wydane przez ICS Publications w Waszyngtonie.
Czytelnicy tekstów na temat Teresy i Jana, zarówno Ojca O’Keefe jak i innych autorów, znajdą w niniejszym kontekstualnym studium wiele pożytecznych informacji. O’Keefe przeprowadził badania na temat Hiszpanii z czasów Teresy i Jana, w tym kwestii kulturowych – jak, przykładowo, honra w społeczeństwie hiszpańskim – reform Kościoła i zakonów, statusu zakonu karmelitańskiego w tym okresie, klasztoru Wcielenia, gdzie Teresa spędziła wiele lat, inkwizycji, Żydów i conversos, Teresy jako kobiety swoich czasów oraz wielu innych problemów. Szeroko zakrojone badania Ojca O’Keefe ukazują tło działalności obojga karmelitów, których wpływ tak bardzo zaważył na bogactwie duchowości i mistyki karmelitańskiej. Horyzonty tych dwojga mistyków wydają się wręcz nieskończone, gdy poznaje się ich pisma, środowisko życia oraz ich znaczenie dla współczesnego chrześcijaństwa.
Święta Teresa od Jezusa i święty Jan od Krzyża znaleźli swoje miejsce w literaturze duchowej niezliczonych języków współczesnych, ale ilość książek i artykułów napisanych o nich po hiszpańsku jest wręcz przytłaczająca. O’Keefe nigdy nie byłby w stanie przestudiować wszystkich publikacji hiszpańskojęzycznych na temat Teresy i Jana, jednak jego wiedza i kompetencja w zakresie hiszpańskiej literatury karmelitańskiej jest absolutnie niezwykłym osiągnięciem.
Czytelnicy książek Ojca O’Keefe znajdą w nich jasność, a nawet elegancję stylu, niełatwą do osiągnięcia, gdy ma się do czynienia z taką złożonością spraw. Dodatkowo po każdym rozdziale zamieszczona jest dotycząca go bibliografia, a na końcu książki bibliografia ogólna. Biblioteki karmelitańskie, a także i inne, z pewnością odniosą korzyść z włączenia tekstów karmelitańskich Marka O’Keffe do swoich zasobów. Mam nadzieję, że inni autorzy piszący po angielsku pójdą za jego przykładem, publikując studia kontekstualne innych świętych i mistyków karmelitańskich.

Keith J. Egan OCarm